EVRAK Dört Mezhebe Göre İslam Fıkhı 5. Cilt - Abdurrahman Ceziri 1.0

Belge Dili:

Türkçe

Sayfa Sayısı:

497

DÖRT MEZHEBE GÖRE İSLAM FIKHI #5

Âriyenin Tazmin Edildiği Ve Edilmediği Yerler İsiâm dini nazarında müsiaîr (İğreti olarak başkasının malını elinde bulunduran), emin kişidir. Zira âriye verme, sevgi ve dostluk ortamını oluşturan yardımlaşma amacıyla meşru kılınmıştır. Bu da taraflardan her birinin, mü'min kardeşinin malını koruma hususunda olanca titizliği göstermelerini gerektirmektedir. Özellikle müstaî-rin, mü'min kardeşi tarafından sırf yardımlaşma amacıyla kendisine verilen âriyeyi, onun iyiliğini takdir etmek ve onun ihsanını hüsn-ü kabulle karşılamak için muhafaza etmede büyük bir itina göstermesi gerekir.

Çünkü âriye sahibinin iyilik ve müsamahasını unutarak malını hor kullanması ve kendisine sunduğu İntifa hakkını hâince kullanması, pek yakışık almayan bir davranış olur. Bu davranıştan da âriye sahibi ezâ ve cefâ görür. Bu tiynetteki bir insan, yardımlaşma ve karşılıklı dostâne ilişkilere muhtaç olan insan nev'inin bir fer‐ di olamaz. Böyle birisi, olsa olsa insanın canına kasteden bir kurt olur. işte bu nedenle müstaîrin, elinde bulunan âriye hususunda emin ve titiz bir kişi olma özelliğine sahip olması gerekir. Âriyeye bir tele-fiyat isabet ederse, âriyenin sahibi mertebesinde sayıldığı İçin müstaîrin tazminat ödemesi gerekmez.

Ama müstaîr, emin olma özelliğini yitirir de hor kullandığı için âriye telef olursa sorumlu olur. Bu da bazı durumlarda olur ki, mezheblerin buna ilişkin geniş açıklamaları aşağıya alınmıştır. (1) Hanefîler dediler ki: Kasıt olmadıktan sonra (telef olan) âriye için tazminat ödenmez. Adamın biri kendi bineğini başkasına iğreti olarak verir; müstaîr de bineğe zulmetmez, ona karşı tecavüzkâr davranmaz ve aşırı derecede kullanmaz ama buna rağmen hayvan ölürse, sahibinin kesesinden git-mış olur. Müstaîrin tazminat ödemesi gerekmez. Bir kimse binek hayvanını arye olarak verir.

Verirken de, telef olması faalinde müstaîrin tazminat ödemesini şart koşarsa, bu şart bâtıl olur; yerine getirilmez. Bazı durumlarda âriye için tazminat ödenmesi gerekir ve müstaîr de şu sayacağımız durumlarda telef olan âriye için tazminat ödemekle yükümlü kılınır: l- Âriyede başkasının hakkının bulunması: Adamın biri, bir başkasının mülkü olan bir bineğe el koyar. Sonra da onu başkasına iğreti olarak verir de müstaîrin yanında telef olursa, müstaîrin gerekli tazminatı ödemesi gerekir.